OS SAPOS E O CARRO

Antonio e José eran compadres. Coñecíanse de sempre: naceran por baixo de dúas patamelas veciñas, e alí botaron toda a vida, un a par do outro. Cando casaron, Antonio foi o padriño da Nicanora, a primeira filla do José, e Andrés, o primeiro fillo do Antonio, tivo ao José de padriño. Os rapaces, con tanto roce, acabaron casando, e puxeron casa do outro lado da caldeira, ao pé da parede norte. Antonio era tranquilo e sentencioso, o José era unha presa de aire, unha carriza, un furafollas simpático e fanfurriñeiro. Con tal contraste de raza non é estraño que foran compadres, e máis se temos en conta que tanto como a un lle gustaba a parola, ao outro gorentáballe a escoita, compoñendo así unha parella feliz.

Entrados xa en idade, Antonio daba en calar e José en rosmar. E máis que pegou a rosmar cando, unha primavera, deu en pasar polo camiño dos corgos un carro novo, que cantaba a todas as horas: de mañá cedo, cargado de esterco. De mediodía, cargado de outono. De media tarde, cargado de leña, se de tarde ou contra a noitiña, cargado de … Aquelas apeladoiras fumegaban! E o señor José era un señor sapo que tiña por costume durmir ata ben entrada a mañá, botarlle outra soneca despois do xantar, e aínda topeneaba despois da merenda. Aquel renxer diario traíao de cabeza.

- Dígoche que o hei envorcar! –dicíalle, anoxado, ao seu compadre – Un día destes non aguanto máis, chántome no medio do camiño, e xa pode dar volta ou se non, eu lla darei …

- Pero José –dicíalle o Antonio- non ves que o carro do Matías da Pinguela cárgao agora o fillo, e que vai tan cargado de estrume que as pobres vacas case non o dan levado …

- Pois que pase á súa hora, que como me siga chimpando o sono …

- José …

- Compadre: o que che eu diga!

Aquela mesma tarde, atinou a sentirse, no cima do lugar, o canto do carro, a mesma hora que don José pegaba na sesta.

- Este vai saber con quen trata … -díxolle o José ao compadre, saíndo pola porta.

Marchou cara o camiño, e alí, vendo vir as marelas, coas molidas ben apertadas, a cabeza baixa, e rosmando polo baixo contra o fillo do amo que as traía naquel sinvivir, José colleu aire e pegou a inchar, a inchar, a inchar … máis aínda que aquela vez que vira a morte nos ollos da cobra que se lle atravesara no camiño, de volta para a casa despois de visitar aos rapaces.

- Has dar volta, ou unha ou outra- berrou, co ferro da roda a dous pasos da cabeza.

Antonio sentindo como se perdía na revolta a cantarena do carro, chamoou polo compadre:

- Ai José! Vas ou ves?

- Ai Antonio! Nin vou nin veño, que estou partido ao medio!

O carro–Fuxan os Ventos

A coca

I

Fomos indo cara o mar, porque o día estaba de sol e apertaba a calor. Alá diante, nas Penas Mouras, había un entrante no que nos gustaba enredar: unha de cada nove ondas subía polas pedras, alagaba a entrada, e cando baixaba de volta levábate dentro, sen cansar nada. O asunto estaba en aproveitar o tempo do novenario para volver, nadando a todo o que dabas, para escapar da forza da auga e chegar ao cima das pedras antes que volvera a onda grande. Alancabamos por aqueles penedos coma corzos, e no cima mirabámola romper, aos nosos pés, co fol na boca, alasando coma cans .

O Xiao foi o primeiro que a viu. De cando en vez tiráballe unha pedra a unha gaivota, para matar o tempo. E nesas andaba, mirando cara poñente, a man dereita de viseira diante dos ollos, buscando unha vítima, cando, como unha serpe, adiantou a cabeza, espreitando o horizonte. Ao primeiro pensamos que sería unha balea, que se metera na ría para meterlle o dente ás luras ou cousa así. Por veces, as baleas aparecían, mortas, no areal de Sila, e alí quedaban, podrecendo ao sol, mandando unha peste que afogaba se corría aire daquela parte. Outras entraban na ría, buscando saberá o demo que, e se daba tempo a correr a voz e os homes andaban cerca, as barcas botábanse a auga, pero non cargaban rede: metían os arpóns nas lanchas e cordas e máis cordas. Algunha vez mataban algunha, outras era o animal o que se levaba por diante á tripulación dunha lancha, antes de coller cara o mar aberto. Se era o animal o que morría, o ano facíase bo, que a carne daba mantenza para a parroquia enteira e os homes do conde, e aínda a gordura do animal engordaba as arcas da abadía, que aquel sebo era dos frades, desde un tempo que ninguén acorda.

Pegamos a correr camiño da casa, para dar aviso, pero o Xiao, que xa comezara a andar ao peixe co pai, e seguía ollando cara aquela fumeira branca que se achegaba, deu un berro:

- Non é balea!

E se non era balea, que demo podía ser aquela criatura que se achegaba, polo medio e medio da ría, botando unha fumeira branca … ? Non, non podía ser unha balea. Xa tiñamos visto baleas vivas máis dunha vez, que por veces achegábanse ben ás Penas Mouras, e as baleas soltaban auga polo lombo, pero aquela criatura sacaba como unha cabeza da auga, si, unha cabeza parecida a dun lagarto, e o que lle fumegaba era a punta do nariz, coma o dos cabalos no inverno. Foi Xoán o que lle encontrou o nome, rebuscando nos contos que, no inverno, lle botaban os vellos ao lume, para que non morrese.

- A coca!

E o medo meteunos no espiñazo unha candea de carambelo.